Զեկ. ՇՈՂԻԿ ՔԱՌՅԱՆ

Հայաստանի Հանրապետության Լոռու մարզի Ալավերդի համայնքի ավագանու նիստում քննարկման է դրվել Ալավերդի համայնքի Ալավերդի քաղաքի Ջրավազան 7/1 հասցեում ՄՍԾ-ի Ալավերդի ՏԿ-ի շենքի կառուցման շինարարություն իրականացնող կազմակերպությանը՝ «ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ ԵՎ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆ» ՍՊ ընկերությանը (այսուհետ՝ Ընկերություն), 2019 թվականի ապրիլի 08-ին տրված թիվ 09 շինարարության թույլտվության ժամկետը երկարաձգելու հանգամանքով պայմանավորված, վարչական տույժի ենթարկելու հիմքերի առկայության հարցը, որի քննարկման համար հիմք է հանդիսացել Ընկերության կողմից շին. աշխատանքների կատարման ժամկետը խախտելու վերաբերյալ 01.02.2024թ. դիմում-հիմնավորումը և ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության գլխավոր քարտուղարի կողմից լիազորված անձ՝ «ՀայԳյուղՇինՆախագիծ» ՍՊ ընկերության կողմից 19.01.2024թ. N ՎՀ-05 դիմումը շին. թույլտվության ժամկետը երկարաձգելու մասին: Ընկերությունը 2024 թվականի փետրվարի 1-ին դիմել է Ալավերդի համայնքի ղեկավարին` խնդրելով երկարաձգել վերոնշյալ շինարարության թույլտվության ժամկետը մինչև 01.06.2024թվականը: Դիմումով ներկայացվել է բացատրություն-հիմնավորում, որով ներկայացվել են շինարարության թույլտվությամբ սահմանված ժամկետն Ընկերության կողմից պահպանվելու անհնարինության և ժամկետը չպահպանելու պատճառների հարգելիության մասին Ընկերության փաստարկները և հիմնավորումները:

Իր հիմնավորման մեջ Ընկերության տնօրենը վկայակոչել է, որ ՄՍԾ-ի Ալավերդի ՏԿ-ի շենքի կառուցման աշխատանքները ձեռք է բերվել 06.02.2020թ.  կնքված SPAP II W-1.1.1/1.TC պայմանագրով, որով սահմանված ժամկետները խախտվել են անկախ իր մեղքից՝ պայմանավորված Հայաստանի Հանրապետությունում նորկորոնավիրուսայինհիվանդության տարածման լրջագույն վտանգով: ՀՀ Կառավարության 16 մարտի 2020 թվականի N 298-Ն որոշմամբ, 2020 թվականի մարտի 16-ից մինչև 2020 թվականի ապրիլի 14-ը հայտարարված է եղել արտակարգ դրություն, որից հետո համաճարակայինիրավիճակըշարունակելէմնալլարված,  հիվանդությունըստացելէլայնածավալտարածում, ևերկրումառաջացելէհամաճարակ, այնուհետև ՀՀ կառավարության 11 սեպտեմբերի 2020 թվականի N 1514-Ն որոշմամբ, 2020 թվականի սեպտեմբերի 11-ից մինչև 2021 թվականի հուլիսի 11-ը սահմանվել է կարանտին: Նշված հանգամանքներով պայմանավորված՝ շուրջ 2 տարի շարունակ Հայաստանի Հանրապետությունում սահմանված են եղել տեղաշարժվելու և տնտեսական գործունեություն իրականացնելու ազատությունների էական սահմանափակումներ, որոնք էապես խոչընդոտել են մինչ այդ իրավական ռեժիմների առաջացումը պլանավորված շինարարության իրականացումն ու ավարտը այն ժամկետներում, որոնք ի սկզբանե պլանավորվել են ու համարվել իրատեսական:

Ընկերության տնօրենը վկայակոչել է նաև 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ից սկսված պատերազմը և դրանով պայմանավորված՝ Հայաստանի Հանրապետությունում ՀՀ Կառավարությաքն 27 սեպտեմբերի 2020 թվականի N 1586-Ն որոշմամբ հայտարարված ռազմական դրությունն ու զորահավաքը, որոնք ևս էապես վնասել են իրականացվող շինարարության իրականացմանը և ոչ պակաս խոչընդոտներ են առաջացրել շինարարության համար, ընդ որում՝ խոչընդոտները պատերազմի ավարտով չեն ավարտվել և շարունակվել են նաև հետպատերազմական շրջանում` առնվազն մինչև 2021 թվականի հուլիս ամիսը, այսինքն՝ ներառել են նաև երկրորդ շինարարական սեզոնի զգալի մասը:

Փաստորեն, Ընկերությունը տնօրենի պնդմամբ, գրեթե ամբողջությամբ զրկվել է պլանավորված շինարարության ժամկետում ներառված երկու սեզոններից մեկում շինարարություն իրականացնելու հնարավորությունից, ինչը և անհնարին է դարձրել շինարարության ավարտը նախապես պլանավորված ժամկետներում։

Այսպիսով, Ընկերության դիրքորոշումն այն է, որ շինարարության թույլտվությամբ սահմանված 24-ամսյա ժամկետից ավելի քան 15 ամսվա ընթացքում Ընկերությունը փաստացի զրկված է եղել շինարարությունը լիարժեք ծավալներով իրականացնելու հնարավորությունից, ինչը պայմանավորված է եղել Ընկերության մեղքից անկախ առաջացած հանգամանքներով, Ընկերության բնորոշմամբ՝ ֆորս-մաժորային իրավիճակով, որը ներառել է շինարարության թույլտվության ժամկետում ներառված ամենաբարենպաստ ժամանակահատվածի մեծ մասը և այդպիսով անհնարին է դարձրել շինարարության ավարտն այն ժամկետում, որը նշված է շինարարության թույլտվության մեջ:

Վերոգրյալի հաշվառմամբ Ընկերությունը խնդրել է հաստատված համարել, որ տեղի ունեցած ժամկետի չպահպանման մեջ բացակայում է Ընկերության մեղքը և այդ հիմքով զերծ մնալ Ընկերության նկատմամբ վարչական պատասխանատվության միջոցներ կիրառելուց:

Շինարարության թույլտվությամբ սահմանված ժամկետը չպահպանելու համար իրավական պատասխանատվություն է սահմանված Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 154.1 հոդվածով, այսինքն՝ տվյալ արարքը դասակարգված է որպես վարչական զանցանք, ուստի դրա առկայությունը պարզելու և վարչական պատասխանատվության միջոցներ կիրառելու հարցը քննարկելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել, թե անձի գործողություններում առկա՞ է արդյոք նրա մեղքը, որը հանդիսանում է զանցանքի առկայության և պատժելիության առանցքային նախապայման:

Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 9-րդ հոդվածի համաձայն՝ Վարչական իրավախախտում (զանցանք) է համարվում պետական կամ հասարակական կարգի, քաղաքացիների իրավունքների և ազատությունների, կառավարման սահմանված կարգի դեմ ոտնձգվող հակաիրավական, մեղավոր (դիտավորյալ կամ անզգույշ) այնպիսի գործողությունը կամ անգործությունը, որի համար օրենսդրությամբ նախատեսված է վարչական պատասխանատվություն:

       ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր որոշումներից մեկով արձանագրել է, որ վարչական պատասխանատվության սկզբունքներից է «պատասխանատվությունը մեղքի համար» սկզբունքը, ինչը նշանակում է , որվարչականտույժը (պատասխանատվությունը) կարողէկիրառվելմիայնվարչականիրավախախտումկատարելումեջմեղավորանձինկատմամբ: Հետևաբար՝ մեղքը, որպես վարչական զանցակազմի սուբյեկտիվ կողմի պարտադիր տարր, հանդիսանում է վարչական պատասխանատվության իրավական միակ նախապայմանն ու նախադրյալը (տե՛ս ՀՀ սահմանադրական դատարանի 2010 թվականի հոկտեմբերի 12-ի թիվ ՍԴՈ-920 որոշումը):

ՀՀ սահմանադրական դատարանն այլ դեպքում անդրադառնալով վարչական իրավախախտման սուբյեկտի մոտ մեղքի հնարավոր տարատեսակներին ու դրանց բովանդակությանը` արձանագրել է, որ սուբյեկտը մի դեպքում` դիտավորությամբ, մեկ այլ դեպքում՝ անզգուշությամբ զանցանք կատարելիս գիտակցում է», «կանխատեսում է» իր գործողության կամ անգործության հակաիրավական բնույթը (տե՛ս՝ ՀՀ սահմանադրական դատարանի 2012 թվականի սեպտեմբերի 19-ի թիվ ՍԴՈ-1048 որոշումը):

Մեկ այլ որոշմամբ ՀՀ սահմանադրական դատարանը, կրկին անդրադառնալով իրավական պատասխանատվության միջոցների իրավաչափությանը, ոչ իրավաչափ է համարել անձի կողմից բացասական հետևանքների կրումը` իր մեղքից անկախ պատճառով: Նույն որոշմամբ Սահմանադրական դատարանը զարգացրել է ՍԴՈ-920 որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումը ձևակերպել, որ պատասխանատվության հանրային-իրավական սկզբունքների, այդ թվում՝ մեղքի առկայությունն անհրաժեշտ է ոչ միայն վարչական, այլև, ընդհանրապես, իրավականպատասխանատվությանցանկացածմիջոցիկիրառմանհամար (տե՛սՀՀսահմանադրականդատարանի 2014 թվականիհունիսի 03-իթիվՍԴՈ-1153 որոշումը):

Անդրադառնալով «անհաղթահարելիուժ» եզրույթին` ՀՀվճռաբեկդատարաննարձանագրելէ, որձեռնարկատիրականգործունեությունիրականացնելիսպարտավորությունըչկատարածկամանպատշաճկատարածանձըենթակաչէպատասխանատվությանմիայնայնդեպքում, եթեապացուցի, որպատշաճկատարումնանհնարէեղելանհաղթահարելիուժի, այսինքն` տվյալպայմաններումարտակարգևանկանխելիհանգամանքներիհետևանքով (տե՛ս «Արդշինինվեստբանկ» ՓԲԸ-ն ընդդեմ «Լանդրաս» ՍՊԸ-ի թիվ ԵՔԴ/0595/04/08 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 17.04.2009 թվականի որոշումը):

Այսպիսով, Սահմանադրական և Վճռաբեկ դատարանների վերոնշյալ իրավական դիրքորոշումների և վերոգրյալ իրավանորմերի համակարգային վերլուծությունը վկայում է, որ իրավական պատասխանատվության ցանկացած միջոցի, ներառյալ՝ վարչական տույժի կիրառումը, հնարավոր և թույլատրելի է բացառապես այն դեպքում, երբ ենթադրյալ իրավախախտումը թույլ է տրվել համապատասխան սուբյեկտի մեղքով: Իսկ անհաղթահարելի ուժի, այսինքն՝ տվյալ պայմաններում արտակարգ և անկանխելի հանգամանքների հետևանքով պարտականությունների պատշաճ կատարման անհնարինության ապացույցը բացառում է մեղքի (դիտավորյալ կամ անզգույշ) առկայությունը: 

Տվյալ դեպքում, քննարկելով Ընկերության դիմումը, լսելով Ընկերության փաստարկները և հիմնավորումները անհաղթահարելի ուժի ազդեցության հետևանքով շինարարության իրականացման ժամկետի խախտման վերաբերյալ, հիմք ընդունելով վերոնշյալ իրավանորմերը և Սահմանադրական դատարանի մեկնաբանությունները, ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության <<Տեղական ինքնակառավարման մասին>> օրենքի 18-րդ հոդվածի 1-ին մասի 42-րդ կետով, ՀՀ քաղաքաիական օրենսգրքի 417-րդ հոդվածով՝

Ալավերդի համայնքի ավագանին որոշում է.

1.     «ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ ԵՎ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆ» ՍՊ ընկերության կողմից Ալավերդի համայնքի Ալավերդի քաղաքի Ջրավազան 7/1 հասցեում 2019թ.ապրիլի 08-իթիվ 09 շինարարությանթույլտվությանհիմանվրաիրականացվող ՄՍԾ-ի Ալավերդի ՏԿ-ի շենքի կառուցման շինարարությունըսահմանվածժամկետումչավարտելուպատճառներըհամարել հարգելի՝ պայմանավորված անհաղթահարելի ուժի առկայությամբ և դրանով իսկ հաստատված համարել, որ ընկերության մեղքը ստեղծված իրավիճակում բացակայում է։

2.    Առաջարկությամբ դիմել Ալավերդի համայնքի ղեկավարին և ողջ աշխատակազմին՝ առաջարկելով զերծ մնալ «ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ ԵՎ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆ» ՍՊ ընկերության նկատմամբ վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 154.1 հոդվածի հատկանիշներով վարույթ հարուցելուց և ընկերության նկատմամբ վարչական տույժ կիրառելուց։

3.    Սույն որոշումն ուժի մեջ է մտնում հրապարակմանը հաջորդ օրվանից։